Ózbekstan Mayıplar Associaciyası Qaraqalpaqstan Respublikası aymaqlıq bólimi Oraylıq Aziya Evroaziya Fondınan «Mayıplıǵı bolǵan hayal-qızlardıń ishki dúnyası» atamasındaǵı joybarı menen grant jeńip aldı. Joybardıń maqseti Qaraqalpaqstanda 25-35 jas aralıǵındaǵı mayıplıǵı bolǵan hayal-qızlardıń sociallıq mashqalaların anıqlawdan ibarat.
Búgingi kúnde Qaraqalpaqstan Respublikasında 59 mıń 871 mayıplıǵı bolǵan puqara bolıp, sonnan 29 mıńǵa shamalası hayal-qızlar. Bántlik hám miynet qatnasıqları ministrliginiń maǵlıwmatlarına qaraǵanda, mayıplıǵı bolǵan puqaralardıń 25 procenti yamasa 14 mıń 967 puqara miynettiń ayırım túrlerine jaramlı bolıp tabıladı. Búgingi kúnde mayıplıǵı bolǵan 1 mıń 432 puqara jumısqa ornalastırılǵan. Onıń tiykarǵı bólegi Nókis qalasına tuwra keledi. Statistikalıq maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda, mayıplıǵı bolǵan puqaralarǵa jumıs tawıp, ornalasıw qıyın. Ásirese, mayıplıǵı bolǵan hayal-qızlardıń jumıs tabıwı mashqala bolıp kelmekte. Joqarıdaǵı statistikalıq maǵlıwmatlarǵa súyenetuǵın bolsaq, 398 mayıp hayal-qız jumısqa ornalastırılǵan. Búgingi kúnde Qaraqalpaqstanda 1 mıń 730 mayıplıǵı bar puqara, sonnan 530 mayıplıǵı bolǵan hayal-qız jeke isbilermen sıpatında dizimnen ótken.
2021-jılı Jáhán banki «Mayıplıǵı bolǵan puqaralardıń inklyuziyasın mámleketlik talqılaw» izertlewlerin ótkerdi. Izertlewler mayıplıǵı bolǵan shaxslardıń mayıplıǵı bolmaǵan shaxslarǵa qaraǵanda jumıs tabıw imkaniyatı 4 esege az ekenligin kórsetti. 2019-jılı Ózbekstan boyınsha mayıplıǵı bolǵan 8,9 procent er adamlar hám 4,4 procent hayal-qızlar, yaǵnıy, usınday shaxslardıń tek 7,1 procenti jumısqa ornalastırılǵan. Awıllıq jerlerde jaǵday onnan da tómen, yaǵnıy, 5,8 procentti quraydı. Bántlik ministrligine mayıplıǵı bolǵan tiykarınan 25 jastan 40 jasqa shekemgi hayal-qızlar jumıs sorap xabarlasqan.
Izertlewler Ózbekstanda, ásirese, shetki aymaqlarda mayıplıǵı bolǵan shaxslardıń jámiyetlik jumıslarda qatnası tómen dárejede ekenligin kórsetti. Sonday-aq, búgingi kúnde mayıplıǵı bolǵan shaxslar arasında ajırasıw jaǵdayları kóp ushıraspaqta.
Ótken jılı mayıplar jámiyeti mayıplıǵı bolǵan shaxslar arasında ajırasıwlardıń sebeplerin úyreniw boyınsha izertlew alıp bardı. Ajırasıwlardıń tiykarǵı sebebi etip mayıplıǵı bolǵan shaxslar úydegi turmıslıq jumıslardı islewge qıynalatuǵını kórsetilgen bolıp, sol sebepli shańaraqta óz-ara kelispewshilikler kelip shıǵadı.

Tiykarınan mayıplıǵı bolǵan hayal-qızlar diskriminaciyaǵa dus keledi. Sebebi, hayal-qızlardıń shańaraqtaǵı wazıypası úydegi turmıslıq jumıslar menen shuǵıllanıw. Mayıplıǵı bolǵan hayallardıń jaǵdayı olarǵa belgili jumıslardı islewine imkaniyat bermewi múmkin. Bul shańaraqta ekinshi yamasa úshinshi táreplerdiń oǵan psixologiyalıq basım ótkeriwine alıp keledi. Nátiyjede ajırasıwlar júz beredi. Ajırasıwlar tiykarınan 25-35 jas aralıǵındaǵı mayıplıǵı bolǵan shaxslar arasında ushıraspaqta.
Usınday mashqalalardı anıqlaw maqsetinde usı jıldıń 11-12-yanvar kúnleri Ózbekstan Mayıplar Associaciyası Qaraqalpaqstan Respublikası aymaqlıq bólimi tárepinen grant joybarı sheńberinde Qaraqalpaqstanda jasaytuǵın mayıplıǵı bolǵan hayal-qızlar arasında sorawnama ótkerildi.
Oǵan Nókis qalası hám rayonlardan kózi ázzi, sóylewinde hám esitiwde nuqsanı bar, nerv-psixikalıq rawajlanıwında, háreketleniwinde kemshiligi bolǵan hayal-qızlar qamtıp alındı.
Izertlewdiń nátiyjeleri talqılanıp, anıqlanǵan mashqalalardı saplastırıw boyınsha tiyisli usınıslar islep shıǵıladı. Keleshekte ministrlikler, mákeme hám uyımlar menen birge islesken halda usınıslar tiykarında tiyisli ilajlar ámelge asırıladı.

J.Narbaev.
Ózbekstan Mayıplar Associaciyası Qaraqalpaqstan Respublikası aymaqlıq bólimi baslıǵı.